Του Δρ. Ευάγγελου Στεργιούλη
Το πρόσφατο περιστατικό βίας σε σχολικό περιβάλλον και η κοινοποίηση του στο διαδίκτυο επαναφέρει στη δημοσιότητα το φλέγον ζήτημα της νεανικής παραβατικότητας στην ελληνική κοινωνία, η οποία πέραν των συνεπειών της οικονομικής κρίσης είναι βέβαιο ότι αντιμετωπίζει και τις συνέπειες μιας σοβαρής κρίσης αξιών.
Η κατανόηση του φαινομένου της νεανικής παραβατικότητας βασίζεται αποκλειστικά στους δύο βασικούς πυλώνες της κοινωνικοποίησης, που αποτελούν οι θεσμοί της οικογένειας και του σχολείου.
Η οικογένεια αποτελούσε ανέκαθεν για την ελληνική κοινωνία το βασικό πλαίσιο καλλιέργειας και αναπαραγωγής προτύπων και συμπεριφορών που μεταβιβάζονταν από γενιά σε γενιά προάγοντας τις ανθρώπινες αξίες. Αυτή η παραδοσιακή μορφή λειτουργίας της ελληνικής κοινωνίας φθίνει ολοένα και περισσότερο στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, ενώ οι σύγχρονες τεχνολογίες έχουν κυριολεκτικά αντικαταστήσει τη διαπροσωπική επικοινωνία μέσα στην οικογένεια.
Η αποδυνάμωση, λοιπόν, του θεσμού της οικογένειας στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία ωθεί τους νέους σε αναζήτηση επικοινωνίας έξω από το οικογενειακό περιβάλλον και στην υιοθέτηση προτύπων μέσα από τον χαώδη κόσμο του διαδικτύου, όπου τα πάντα προσφέρονται με μεγάλη ευκολία χωρίς ενδοιασμούς και προβληματισμούς.
Νέα πρότυπα, νέες αντιλήψεις και νέες στάσεις ζωής υιοθετούνται και ενσωματώνονται στην ελληνική νεανική κουλτούρα μέσα από ένα καταιγισμό αλλοπρόσαλλων μηνυμάτων που διαχέονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με αποτέλεσμα να επιδρούν καταλυτικά στη συμπεριφορά των νέων. Τα ερεθίσματα που κατακλύζουν τους νέους μέσα από τις αναρίθμητες διαδικτυακές εφαρμογές, συχνά υιοθετούνται χωρίς κριτική σκέψη και διαμορφώνουν λανθασμένες αντιλήψεις για τις ανθρώπινες σχέσεις.
Δυστυχώς, μεταξύ αυτών των μηνυμάτων κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει και η βία σε όλες τις εκφάνσεις της, αρχής γενομένης από τη λεκτική βία μέχρι και την άσκηση διαφόρων μορφών σωματικής βίας. Συχνά δε, παρατηρείται το φαινόμενο αυτές οι μορφές βίας να εκδηλώνονται πρωταρχικά σε ατομικό επίπεδο και σταδιακά να κλιμακώνονται σε ομαδικές μορφές άσκησης βίας, ως επίδειξη ισχύος και ανωτερότητας.
Το γεγονός, μάλιστα, ότι η νεανική παραβατικότητα μπορεί να εκδηλώνεται ολοένα και συχνότερα εντός του σχολικού περιβάλλοντος δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία, διότι, μετά την οικογένεια, το σχολείο αποτελεί τον δεύτερο σημαντικό θεσμό κοινωνικοποίησης των νέων, πριν εισέλθουν ως ενεργά μέλη στην κοινωνία των πολιτών. Αν, λοιπόν, η οικογένεια αδυνατεί να καλλιεργήσει πρότυπα συμπεριφοράς και αξιών για τους νέους, ευνόητο είναι να μετακυλίεται η ευθύνη, μαζί και η ελπίδα, στο σχολικό περιβάλλον, όπου και στην προκειμένη περίπτωση τα ερωτήματα προβάλλουν αμείλικτα στην εποχή μας.
Αποτελεί σήμερα το ελληνικό σχολείο έναν αποτελεσματικό θεσμό κοινωνικοποίησης των νέων, έτσι ώστε και να καλύπτει οικογενειακά κενά αλλά και παράλληλα να καλλιεργεί ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης για τους νέους, όπου οι ανησυχίες τους και οι αναζητήσεις τους αντιμετωπίζονται δεόντως;
Είναι τα εκπαιδευτικά προγράμματα του ελληνικού σχολείου δομημένα έτσι ώστε πέρα από τη μετάδοση γνώσεων να καλλιεργούν παράλληλα και ένα πλαίσιο αρχών και αξιών, όπως της ενσυναίσθησης και της ανάπτυξης κριτικής σκέψης για τις ανθρώπινες σχέσεις;
Είναι, πλέον, αδήριτη η ανάγκη επανεξέτασης των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του ελληνικού σχολείου και η εισαγωγή βασικών θεματικών ενοτήτων κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών που θα εστιάζουν και θα αναδεικνύουν μία δομημένη ανθρωποκεντρική προσέγγιση, μέσα από την οποία θα προάγονται οι ανθρώπινες αξίες ως βάση της εύρυθμης κοινωνικής συνύπαρξης. Διότι πρώτα χρειαζόμαστε μια ανθρώπινη κοινωνία και μετά μία κοινωνία επιστημόνων.
Η προσφυγή των νέων σε κάθε μορφή βίας (λεκτική, ψυχολογική, σωματική) και μάλιστα η δημοσίευση περιστατικών βίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οδηγεί σταδιακά στον εθισμό των νέων στη βία, διαβρώνοντας έτσι τα θεμέλια μιας αυριανής ανθρώπινης κοινωνίας.
* Ο κ. Ευάγγελος Στεργιούλης (https://www.facebook.com/evangelos.stergioulis) είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και Υποστράτηγος ε.α. της Ελληνικής Αστυνομίας
