Του Κωνσταντίνου Κουσκούκη
Η επιτακτική και απαρέγκλιτη χρήση μάσκας λόγω Covid-19 είναι δυνατό να αναζωπυρώσει την κοινή και ροδόχρου ακμή, το ρινόφυμα, την περισωματική δερματίτιδα και τη μηχανική ακμή ως φαινόμενο «maskne». Στον έφηβο και στο νεαρό ενήλικα άρρενα, η ακμή οφείλεται κυρίως στην αύξηση της ενζυματικής δραστηριότητας της 5-α-αναγωγάσης, η οποία καταλύει τη μετατροπή της τεστοστερόνης σε διϋδροτεστοστερόνη, στο επίπεδο του τριχοσμηγματογόνου θυλάκου. Στην έφηβη και στη νέα γυναίκα παράγονται μικρής ποσότητας ανδρογόνα, τα οποία είναι επινεφριδιακής και ωοθηκικής προέλευσης, πιθανότατα, δε, πρόκειται για υπέρμετρη δράση στο επίπεδο του τριχοσμηγματικού θυλάκου των ανδρογόνων που παράγονται σε φυσιολογική ποσότητα και ευθύνεται για ορισμένες κλινικές ενδείξεις υπερανδρογονισμού, όπως ακμής, δασυτριχισμού και αλωπεκίας.
Αρχικά, επειδή δεν οξυγονώνεται επαρκώς η περιοχή, δημιουργείται ένα περιβάλλον υγρό και απόφραξη πόρων, ενώ όταν αναπνέουμε και όταν μιλάμε φορώντας τη μάσκα, παγιδεύεται θερμός αέρας, ο οποίος δημιουργεί το ζεστό, υγρό περιβάλλον που χρειάζονται για να πολλαπλασιαστούν, οι παθογόνοι μικροοργανισμοί του δέρματος, όπως οι ζημομύκητες, το προπιονικό βακτηρίδιο, ο λευκός επιδερμικός σταφυλόκοκος και τα ακάρεα demodex, τα οποία συμβάλουν στην ανάπτυξη της σμηγματορροϊκής και της ροδοχρόου ακμής. Ο πολλαπλασιασμός αυτών των μικροοργανισμών διαταράσσει τη φυσική ισορροπία της χλωρίδας του δέρματος, δημιουργώντας εξάρσεις των παθήσεων.
Η φλεγμονή πέριξ των φαγεσώρων και μικροκύστεων είναι αντίδραση έναντι ξένου σώματος, η οποία οφείλεται στην εκκένωση του σμήγματος του θυλάκου εντός του χορίου και στην κυτταροτοξική του δράση, καθόσον είναι πλούσιο σε λιπαρά οξέα και χημειοτακτικούς παράγοντες με συνέπεια την εμφάνιση βλατιδοφλυκταινών και τον σχηματισμό εν τω βάθει κυστικών οζιδίων.
Κλινικές Μορφές
• Συρρέουσα ακμή: Χρόνια διαπυητική ακμή που καταλείπει ουλές και εμμένει σε μεγάλη ηλικία και αρχίζει κατά την εφηβεία με σοβαρή και διάχυτη ακμή, ενώ συνυπάρχει με σμηγματόρροια στο πρόσωπο, στον κορμό, τους βραχίονες και τους γλουτούς. Περιλαμβάνει φαγέσωρους, φλύκταινες, κυστικά οζίδια και αποστημάτια με δευτερογενή διαμόρφωση, αιμορραγικών εξελκώσεων και ουλωτικών υφιζήσεων, ενώ ινώδεις δακτύλιοι της επιδερμίδας γεφυρώνουν τις ουλές μεταξύ τους. Το άτομο που πάσχει από συρρέουσα ακμή, όπου η διαπύηση των θυλάκων αποτελεί μόνιμη κατάσταση, αποπνέει έντονη δυσοσμία υποχρεώνοντάς το σε συνεχή και συχνό καθαρισμό των ενδυμάτων. Η συρρέουσα ακμή, συχνά συνυπάρχει με: α) υποτροπιάζουσες ιδρωταδενίτιδες στις μασχαλιαίες κοιλότητες και στην περινεογλουτιαία χώρα με επέκταση και στους ιδρωτοποιούς αδένες, οι οποίες μπορεί να αποστηματοποιηθούν, ενίοτε με συνυπάρχουσα συστηματική αμυλοείδωση, β) χρόνιες θυλακίτιδες που καταλήγουν στον σχηματισμό χηλοειδών, εντοπιζομένων κυρίως στον αυχένα και γ) σχηματισμό σμηγματογόνων κύστεων λόγω απόφραξης του απεκκριτικού πόρου των τριχοσμηγματογόνων θυλάκων.
• Κεραυνοβόλος ακμή: Οι δερματικές βλάβες προσομοιάζουν με αυτές της συρρεούσης ακμής, έχουν μεγαλύτερες εξελκώσεις, ενώ συνυπάρχουν ακόμη πυρετός, λευκοκυττάρωση, αρθραλγίες και επιβάρυνση της γενικής κατάστασης.
• Ακμή από κορτιζόνη: Οι φλύκταινες με ερυθηματώδη άλω, οι οποίες δεν συνοδεύονται από φαγέσωρους και σμηγματόρροια εμφανίζονται μερικές εβδομάδες μετά από συστηματική λήψη κορτικοειδών.
• Φαγεσωρική ακμή εξ’ επαφής: Εμφανίζεται κατ’ εξοχήν μετά από την επαφή με ουσίες που περιέχουν χλώριο, υδρογονάνθρακες, πίσσα και παράγωγα πετρελαίου.
• Φαγεσωρική ακμή από ιοντίζουσα ακτινοβολία (ελαστοίδωση των Favrè και Racouchol): Οφείλεται στην κολλοειδή εκφύλιση του δέρματος υπό την επίδραση των ακτινοβολιών.
• Παροδική ακμή του νεογνού: Οφείλεται σε μητρικής προέλευσης ανδρογόνα και ευνοείται από τα λιπαράς σύστασης τοπικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται από τη μητέρα για την καθημερινή φροντίδα του δέρματος του νεογνού.
• Φαγεσωρική προεφηβική ακμή: Φυσιολογικό φαινόμενο στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων.
• Μηχανική ακμή: Οφείλεται στην τριβή των υφασμάτινων μασκών που δεν έχουν έλασμα και εφάπτονται στο πρόσωπο περισσότερο από τις χειρουργικές μάσκες, ο τύπος, δε, αυτός της ακμής που αναπτύσσεται, όταν συνυπάρχει με υπερβολική θερμότητα και πίεση στο δέρμα, αποκαλείται μηχανική ακμή.
Η διάρκεια χρήσης της μάσκας μπορεί να παίζει ρόλο, ωστόσο, στα άτομα με ευαίσθητο δέρμα, βλάβες ακμής μπορεί να εμφανισθούν ακόμα και μετά από μία επίσκεψη σε έναν εμπορικό χώρο, όπως επίσης, όταν η φροντίδα κάτω από τη μάσκα είναι πλημμελής, που συμβαίνει κυρίως στις μικρότερες ηλικίες!
Θεραπεία
Στις οζιδιοκυστικές ακμές ενδείκνυται η συστηματική χορήγηση ισοτρετινοϊνης, η οποία, όταν χορηγηθεί ισοτρετινοϊνη σε νέες γυναίκες, απαιτείται αντισύλληψη, η οποία θα συνεχιστεί για τουλάχιστον 6 μήνες μετά την ολοκλήρωση της αγωγής. Είναι φρόνιμο να παραγγελθεί ηπατικός έλεγχος πριν από την έναρξη της αγωγής και να επαναλαμβάνεται κάθε μήνα, ενώ επίσης, πρέπει να αποφεύγεται η συστηματική χορήγηση ισοτρετινοϊνης σε άτομα ηλικίας μικρότερης των 18 ετών, διότι μπορεί να επιφέρει πρόωρη σύγκλειση των επιφύσεων. Όταν πρόκειται να γίνει peeling ή δερματοαπόξεση ή οποιαδήποτε άλλη επεμβατική μέθοδος αυτή θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μετά τη διακοπή της συστηματικής θεραπείας με ισοτρετινοϊνη.
Σε περιπτώσεις μικρού ή μετρίου βαθμού ακμής δικαιολογείται να αρκεστούμε μόνο σε τοπική θεραπεία, στις πιο σοβαρές, όμως ακμές με μεγάλο αριθμό βλαβών και με επέκταση των αλλοιώσεων στον κορμό ή σε ακμές που δεν απαντούν σε τοπικές θεραπείες, ενδείκνυται συστηματική χορήγηση αντιβιοτικών, η οποία μπορεί να συνδυαστεί με τοπική εφαρμογή ρετινοειδούς ή υπεροξείδιου του βενζοϋλίου.
Το σμηγματορροϊκό peak αναφέρεται στο πρόσωπο που γυαλίζει 6 ώρες μετά τον καθαρισμό, γι’ αυτό πρέπει να γίνει μία απόπλυση του δέρματος και ανανέωση της σμηγματορυθμιστικής κρέμας. Χρησιμοποιούμε πιο όξινα προϊόντα, καθόσον η επιδερμίδα για να είναι υγιής πρέπει να έχει ένα ελαφρώς όξινο περιβάλλον, ενώ το υγρό περιβάλλον της μάσκας κάνει την επιδερμίδα πιο αλκαλική, γι’ αυτό χρησιμοποιούμε μία λοσιόν με AHA, η οποία είναι και όξινη και κάνει μικροαπολέπιση, διώχνοντας τα νεκρά κύτταρα και επιτρέποντας στους πόρους να λειτουργήσουν.
Το make-up κάτω από τη μάσκα πρέπει να αποφεύγεται, διότι μπορεί να αποφράξει τους πόρους του δέρματος και να επιδεινώσει την κατάσταση, ιδιαιτέρως σε όσους φορούν μάσκες υψηλής προστασίας. Όταν όμως οπωσδήποτε πρέπει να εφαρμοσθεί make-up, προτιμάται έγχρωμο αντηλιακό ή μια πολύ λεπτή στρώση από ελαφρύ make-up, το οποίο καθαρίζουμε μετά την αφαίρεση της μάσκας με ήπιο καθαριστικό και αποφεύγουμε τη συχνή πλύση του προσώπου, διότι προκαλεί ξηροδερμία με συνεπακόλουθο την παραγωγή σμήγματος επιδεινώνοντας την ακμή.
* Ο Κωνσταντίνος Κουσκούκης είναι καθηγητής Δερματολογίας, νομικός, πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας Ιαματικής Ιατρικής και πρόεδρος της Παγκόσμιας Ακαδημίας Κινέζικης και Συμπληρωματικής Ιατρικής.
